Kółko wzajemnej adoracji - Wersja do druku

Kod:
Bolesław Leśmian i Władysław Broniewski – któż nie zna tych wielkich poetów współczesnej polskiej literatury? Łączy ich wiele, a ich dzieła są bezdenną inspiracją dla wielu nadal żyjących poetów. Jest jednak jedna płaszczyzna, która ich łączy, ściślej niż nam się wydaje. Nieszczęście, ból i wielka strata: tak można nazwać uczucia towarzyszące po śmierci najbliższych. W przypadku Leśmiana była to strata ukochanej siostry, w przypadku Broniewskiego: odejście jedynej córeczki. 



W czasach kiedy obaj poeci czynnie działali w środowisku artystycznym, cenione było czerpanie z twórczości baroku, romantyzmu, Młodej Polski. Dlatego w obliczu tak nieprzebranego nieszczęścia jak śmierć, autorzy powracali do mistrza epoki renesansu: Jana Kochanowskiego i jego cyklu trenów. Szczególnie Broniewski, w cyklu wierszy pt. „Anka” znakomicie powrócił do Trenów Kochanowskiego i wykorzystał motywy z nich w swojej twórczości. Omawiane niżej utwory liryczne są bardzo ciekawe i trudne do zestawienia.







Wiesz Bolesława Leśmiana pt. „Do Siostry” opowiada o uczuciach poety, towarzyszących mu po śmierci jego siostry. Jest także swoistą próbą oddania hołdu zmarłej.

Bolesław Leśmian, znany polski poeta z okresu dwudziestolecia międzywojennego, zasłynął pisanymi prozą baśniami i erotykami opartymi na filozofii wybitnego noblisty, Henriego Bergsona. Bohaterowie jego utworów często byli głęboko osadzeni w mitologii, czy świecie biblijnym. 

Utwór ten jest stroficzny, każda ze strof składa się z 4 wersów, a ich rymy są krzyżowe. Jego struktura jest regularna, występują wyraźne granice między zwrotkami, a budowa każdej z nich jest taka sama. Wyjątkiem jest pierwsza zwrotka, której budowa jest ciągła - w pozostałych występują krzyżowe wcięcia w tekście.

Tytuł interpretowanego dzieła dostarcza nam informacji o adresatce wiersza – jest z nią z całą pewnością siostra podmiotu lirycznego. Istoty typowe dla poezji autora, takie jak Dusiołki, Śmierci i strachy, znacząco więc rozmijają się z tematyką tego utworu – możemy wyciągnąć z tego wniosek, iż śmierć wywołała gwałtowne zmiany w dalszej poezji Leśmiana.  Tytuł omawianego utworu zdecydowanie podkreśla, do kogo zwraca się osoba mówiąca w wierszu.



Podmiotem lirycznym jest za to brat zmarłej dziewczyny, czego dowiadujemy się z drugiej strofy „A właśnie ja – twój brat”. Możemy domniemywać, iż jest nim sam Leśmian, który na wzór Jana Kochanowskiego, czuje potrzebę wytłumaczenia się z popełnionych błędów, które mogły doprowadzić do śmierci jego ukochanej siostry. Wyraża żal i tęsknotę za siostrą, obawę o jej los na „tamtym świecie”. Utwór jest próbą pośmiertnego dialogu ze zmarłą, a także smutną opowieścią podmiotu lirycznego o iście nieogarnionym ogromie tragedii jaka go dotknęła.



Wydźwięk utworu jest bardzo emocjonalny, z każdego wersu bije uczucie niewypowiedzianego wręcz żalu, poczucia straty i egzystencjalnej pustki po stracie tak drogiej osoby. Leśmian porównuje pośmiertny los swojej ukochanej siostry, do chrystusowej drogi krzyżowej, a świat w jakim się znalazła: do Golgoty. Podmiot liryczny martwi się o siostrę, jest troskliwy i opiekuńczy. Interesują go bardzo prozaiczne rzeczy. „Tak się lękam, że jesteś wciąż głodna i chora, / Że złą otrzymam wieść - / I że przyjdziesz zza grobu którego wieczora / I szepniesz ‘Daj mi jeść!’”



Osoba mówiąca w wierszu jest rozczarowana decyzją Boga o odebraniu siostry, boi się o jej dalsze losy w pośmiertnym świecie. Brat prosi Wszechmogącego ażeby dbał o swój lud, zarówno żyjący na Ziemi, jak i ten z zaświatów.

    Wiersz Bolesława Leśmiana „Do siostry” jest przykładem opisu wielkiej tragedii, nieopisanego cierpienia po stracie najbliższej osoby. Celnej interpretacji takiego utworu powinien podjąć się jedynie ten, kto choć trochę potrafi zrozumieć osobę mówiącą w wierszu. Tylko on zrozumie, jak wielki trud trzeba podjąć, ażeby opisać swoje uczucia – szczególnie po tak nieprzebranej tragedii.







    Utwór Władysława Broniewskiego - wybitnego polskiego przedstawiciela liryki rewolucyjnej - pt. "Firanka" jest fragmentem zbioru "Anka", poświęconego tragicznie zmarłej córce pisarza, Joannie. Bez wątpienia, utwory te zdecydowanie różnią się od typowej twórczości Władysława Broniewskiego - począwszy od poruszanych zagadnień, jak i problematyki.

Jak już wspomniałem, poeta ten świetnie odnajdywał się w środowisku liryki rewolucyjnej - sprawiedliwość, równość i braterstwo: to podstawowe zagadnienia, jakie poruszał w swojej stricte propagandowej twórczości. 

Z kolei cykl wierszy "Anka" - dowód na przemiany w życiu i poglądach Broniewskiego, inne spojrzenie na ludzką egzystencję i dalszy sens życia po stracie ukochanej córki. Utwór „Firanka”, podobnie jak „Do siostry” jest stroficzny, a każda ze strof składa się z czterech wersów. Występują bezpośrednie zwroty i epitety.

Osobą mówiącą w utworze jest sam autor, który opowiada o swoich zmaganiach ze wspomnieniami po zmarłej ukochanej. Zwraca się on właśnie do swojej córeczki, która opuściła ojca w ostatnich latach jego życia. Autorowi wszystko przypomina swoje jedyne dziecko, nawet firanka w oknie. "Otworzyłem okno, a firanka / pofrunęła ku mnie, / jak Anka / w trumnie." Po tej strofie widać ogrom tragedii jaka dotknęła autora: Otwarcie okna i zatrzepotanie firanki jest symbolem ciągle powracających wspomnień Broniewskiego. Chciałby on ponownie ujrzeć, ukochać swoją córkę i choć wie, że to już niemożliwe, doszukuje się podobieństw nawet w prozaicznym zatrzepotaniu firanki. Zdarzenie to sprawia, że poeta pomyślał, iż dusza córki właśnie go odwiedziła. Miłość ojca nie ustaje, nawet po śmierci jedynego dziecka. Z każdego wersu bije ogromna tęsknota i niewypowiedziany wręcz żal.

W utworze "Firanka" można wyodrębnić dwa światy, dwie przestrzenie w jakich postrzega się uczucia Broniewskiego: pierwszy z nich - materialny: jego symbolem jest trzepocząca firanka. Druga płaszczyzna, bardziej duchowa i metafizyczna. To w niej Broniewski spotyka się z duszą zmarłej córki, to w niej widzi wyraźne znaki od Joanny, że wciąż jest ona z ojcem. 

Widać to dokładnie w drugiej strofie: „O, pokaż mi się od tamtej strony!/ Jesteś? Jak miło!...”. Broniewski wyraźnie czuje jej obecność.

Ostatnia strofa to objaw kontrastujących ze sobą, sprzecznych uczuć Broniewskiego. Z jednej strony cieszy się, że zmarła pociecha go odwiedziła, udowadniając, że nie jest sam. Z drugiej jednak strony pojawiają się wątpliwości, podmiot liryczny konsternuje się: Czy to rzeczywiście była Anka? Czy może jedynie bolesne przywidzenia, fałszywy obraz zmarłej stworzony przez niebywale skrzywdzoną duszę i podświadomość podmiotu lirycznego? Autor pozostawia nas z tymi pytaniami, kończąc utwór, notabene, pytaniem: "Firanka?...Czy tyś tu była?"  



Powyższe utwory wyraźnie nawiązują do cyklu trenów Jana Kochanowskiego. Leśmian i Broniewski skorzystali z pomysłu Kochanowskiego, by poświęcić swoją poezję dla drogiej zmarłej. Chcieli tym samym podkreślić swoje oddanie i złożyć hołd osobom, którym poświęcili wiele lat swojego życia.